ΤΑ ΨΕΥΤΙΚΑ ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΑ ΜΕΓΑΛΑ

Η υποθαλάσσια αρτηρία παρουσιάζεται από τις κυβερνητικές και δημοτικές αρχές ως σύμβολο προόδου της Θεσσαλονίκης, ως ένα έργο μεγαλοπρεπές και ταυτόχρονα πρακτικό, καινοτόμο και περιβαλλοντικά ευαίσθητο. Δεν μας λένε όμως την αλήθεια. Για να την ανακαλύψουμε λοιπόν πρέπει να κάνουμε ένα μακρύ ταξίδι στο χρόνο και στο πρόσωπο της πόλης. Ας ξεκινήσουμε λοιπόν...

Μια φορά και έναν καιρό

Η υποθαλάσσια αρτηρία δεν είναι μία καινούρια ιδέα. Στη πραγματικότητα οι απαρχές της εντοπίζονται στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν ακόμα η αγαπημένη πόλη μας ανήκε στη οθωμανική αυτοκρατορία. Ο εμπνευστής της ήταν ο τότε σουλτάνος Αμπντούλ Χαμίντ Χαν ο Β΄, μέγας οραματιστής που

επιφύλασσε για τη Θεσσαλονίκη μεγάλα σχέδια. Είχε δε αποκαλέσει την έμπνευσή του budrum madri, καθώς η αρχική ιδέα ήταν να θάβονται εκεί, μαζί με τις οικογένειές και τα κάρα τους δύστυχοι υπήκοοί του που τολμούσαν να του αντισταθούν.

Τα φιλόδοξα σχέδια του Σουλτάνου όμως δεν απέδωσαν, επειδή συνάντησαν την αποφασιστική αντίδραση των θαμώνων των τεκέδων και των κουτουκιών που υπήρχαν στην παραλία της Θεσσαλονίκης πριν ακόμη αυτή μπαζωθεί.

Αργότερα, το 1912, η πόλη μας εντάχθηκε στο ελληνικό κράτος. Ο πρώτος κυβερνήτης της ήταν ο Σουφλίων Α΄ ο Υπεχώδιος, ένας φιλόδοξος νεαρός, παθιασμένος με την αρχαία Ελλάδα και Ρώμη (ονομαζόταν και Νέρων, καθώς λέγεται πως ήθελε να κάψει τη Θεσσαλονίκη για να εμπνευστεί. Κανείς δε ξέρει αν τελικά το πέτυχε). Ο Σουφλίων, φανατικός οπαδός των μεγάλων έργων ανεξαρτήτως χρησιμότητας πίστεψε πως η υποθαλάσσια αρτηρία θα αποφόρτιζε το κέντρο της πόλης από τις αλογάμαξες και θα καθάριζαν οι δρόμοι από τις «σβουνιές» (αλογίσια κόπρανα).

Η απάντηση του λαού

Οι πολίτες όμως της Θεσσαλονίκης, που αγαπούσαν τη πόλη τους και δεν πίστευαν και πολύ στα μεγάλα έργα, θεώρησαν τότε ότι η υποθαλάσσια αρτηρία θα ήταν καταστροφική για τη πόλη και το θαλάσσιο μέτωπό της.

Ο ι πολίτες λοιπόν αποφάσισαν να κάνουν ό,τι περνά από το χέρι τους για να μην επιτρέψουν τη κατασκευή αυτού του τερατουργήματος. Οργάνωσαν διαμαρτυρίες και συγκέντρωσαν τη συμπάθεια ενός διεθνούς κινήματος αλληλεγγύης

Άνθρωποι από όλο το κόσμο κατέφθασαν στη Θεσσαλονίκη για τη μεγάλη διαδήλωση που διοργανώθηκε ενάντια στη κατασκευή της υποθαλάσσιας. Η χωροφυλακή της εποχής δημιούργησε μάλιστα «κόκκινες ζώνες» στην περίξ της παραλίας περιοχή για να εμποδίσει την πρόσβαση των διαδηλωτών στα έργα.

Η καταστολή

Μέσα στο μεγαλοϊδεατικό παραλήρημά του, ο Σουφλίων δεν συγκινήθηκε από τις κραυγές των πολιτών (υπήρχαν βέβαια και τα μυστικά κονδύλια της Αντάντ για την ανάπτυξη της πόλης, που ήθελε να καταβροχθίσει, αλλά και οι έλληνες και ξένοι μεγαλοεργολάβοι, ανάμεσά τους και ο γνωστός Γκεόργκι Μπομπόλοφ, που πίεζαν για να πάρουν το παραδάκι).

Αντιθέτως αποφάσισε να πνίξει στο αίμα τη μεγάλη πορεία κατά της υποθαλάσσιας. Εκατοντάδες συλληφθέντες και δεκάδες νεκροί ήταν ο απολογισμός της μεγαλοπρεπέστερης πορείας που είδε η Θεσσαλονίκη ...

Έτσι η σύμβαση υπογράφηκε και το έργο άρχισε να κατασκευάζεται. Λέγεται μάλιστα ότι, όταν τελικά εγκαινιάστηκε και ξεκίνησε η λειτουργία της υποθαλάσσιας, η εικόνα του Αγ. Δημητρίου δάκρυσε βλέποντας το κατάντημα της άλλοτε πανέμορφης παραλίας μας.

Τα κάρα έπνιξαν ακόμα περισσότερο το κέντρο, καθώς όλοι ήθελαν να αγοράσουν νέα και καλύτερα μοντέλα, ώστε να κυκλοφορούν στους υποτίθεται ελεύθερους πια δρόμους. Τα μουλάρια αποτέλεσαν σύμβολο κοινωνικού κύρους για την εποχή και η καταναλωτική μανία γέμισε το κέντρο με κάρα, επιβαρύνοντας την ατμόσφαιρα με την ανυπόφορη βρώμα από τις «σβουνιές».

Τέλος, χιλιάδες ήταν οι πρόσφυγες που αναγκάστηκαν να αφήσουν τα σπίτια τους λόγω της κατασκευής της υποθαλάσσιας αρτηρίας, που θα περνούσε από τις άλλοτε γεμάτες ζωή γειτονιές τους...

Η αντίσταση

Η καταστροφή του κέντρου ήταν άνευ προηγουμένου. Ο λαός της πόλης όμως δεν το έβαλε κάτω. Μια που η αντίδραση στην υποθαλάσσια απαγορευόταν (άλλωστε όλοι οι ντελάληδες της εποχής τα παίρνανε από το Σουφλίωνα και λέγανε μόνο καλά λόγια για την υποθαλάσσια) οργανώθηκε ένα υπόγειο κίνημα αντίστασης. Το κίνημα αυτό εξοπλίστηκε και ανέλαβε να εκτελέσει μια επικίνδυνη αποστολή: να ανατινάξει την υποθαλάσσια αρτηρία και να διορθώσει ό,τι κακό προκλήθηκε από τη δημιουργία της.

Η αποστολή οργανώθηκε μέχρι τελευταίας λεπτομέρειας. Δύο πυρήνες ανεξάρτητοι θα την έφερναν σε πέρας. Δύο νέοι μάλιστα ήταν αυτοί που ανέλαβαν να δώσουν τη ζωή τους για το καλό της πόλης: Ο Κύριλλος ο Γνωστός και ο Μεθόδιος ο Άγνωστος ήταν οι πρώτοι κομάντος αυτοκτονίας στην ιστορία. Ο ένας θα τοποθετούσε τα εκρηκτικά στα γραφεία της κατασκευαστικής εταιρίας και ο άλλος στην ίδια την υποθαλάσσια. Οι δύο γενναίοι λοιπόν οπλίστηκαν ένα πρωινό του 1917 και έφεραν σε πέρας το δύσκολο έργο τους. Η υποθαλάσσια καταστράφηκε, και η πόλη μπορούσε πάλι να αναπνεύσει ελεύθερα.

Έτσι έζησαν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα, μέχρι που...

90 χρόνια μετά ένας απόγονος του Σουφλίωνα, εξίσου μωροφιλόδοξος, αποφάσισε να ξαναφτιάξει το υποθαλάσσιο θηρίο. Υποστηρίζει μάλιστα ότι το έργο α) θα ανακουφίσει την πόλη από τα ελάχιστα έτσι κι αλλιώς πάρκα που αλλοιώνουν την τσιμεντένια όψη της και δεν προσφέρονται για εμπορική χρήση, β) θα λυτρώσει τα αυτοκίνητα από την ενοχλητική παρουσία των πεζών και των ποδηλατών, γ) θα βοηθήσει στο μετασχηματισμό της έννοιας του πολίτη, που θα ταυτίζεται πλέον με αυτήν του οδηγού ΙΧ, και δ) θα ενισχύσει οικονομικά τους καταφρονεμένους εισαγωγείς αυτοκινήτων και τους ξένους και έλληνες μεγαλοεργολάβους (ανάμεσα στους οποίους ανήκει και ένας μακρινός απόγονος του Μπομπόλοφ). Το ήδη πληγωμένο πρόσωπο της πόλης απειλείται για μία ακόμη φορά. Οι σύγχρονοι ντελάληδες παρουσιάζουν το έργο ως αναγκαίο και κανείς δεν μπορεί να το σταματήσει, λένε. Κι όμως, μέσα στο σκοτάδι της απελπισίας και του καυσαερίου ολοένα και περισσότεροι κάτοικοι της πόλης δείχνουν έτοιμοι να αντισταθούν.

Μπορούμε να το σταματήσουμε!